Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) bireylerin dikkatlerini toplama, organize olma ve dürtüsellikle başa çıkma yeteneklerini etkileyen nörolojik bir bozukluktur. DEHB, çocukluk çağında başlayıp ve yetişkinlik döneminde de devam edebilir. Kadınlarda DEHB, erkeklerden farklı semptomlara ve deneyimlere yol açabilir.

Kadınlarda DEHB belirtileri erkeklerdekinden farklılık gösterebilir. Sıklıkla dikkat eksikliği, kolayca unutkanlık, organizasyon zorlukları, görevleri tamamlamada güçlük gibi belirtilerle kendini gösterir. Bunun yanı sıra, duygusal dürtüsellik, içsel hiperaktivite ve sosyal zorluklar da kadınlarda daha belirgin olabilir.

 

Kadınlarda DEHB Nedir?

DEHB, bireylerin dikkatini toplama, organize olma ve dürtüsellikle başa çıkma yeteneklerini etkileyen bir nörolojik bozukluktur. Bu durum, sinaptik iletimdeki nörotransmitter dengesizlikleri gibi beyin yapısı ve fonksiyonlarındaki değişikliklerle ilişkilendirilmektedir.

Çocuklarda DEHB belirtileri daha çok farkedilir, ancak bu bozukluk yetişkinlerde de görülür ve kadınlarda genellikle fark edilmemesi ya da yanlış tanı alması yaygındır. Kadınların yaşadığı DEHB semptomları, sosyal ve kültürel beklentiler nedeniyle erkeklerden farklı olabilmektedir.

Erkeklerde DEHB sıklıkla dışa dönük hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileriyle tanınırken, kadınlarda genellikle içe dönük belirtiler, yani dikkat dağınıklığı ve organize olamama, daha yaygındır. Bu, kadınların DEHB’inin genellikle “sessiz” veya “görünmez” olarak nitelendirilmesine neden olabilir. Ayrıca, kadınlar genellikle toplumsal beklentiler nedeniyle duygusal dürtüsellik, içsel hiperaktivite ve yoğun duygusal tepkiler gösterebilir.

Kadınlarda DEHB’in neden olduğu semptomlar arasında unutkanlık, görevleri tamamlamada güçlük, sık sık eşyaları kaybetme, alınan kararlarda sürekli değişiklik yapma ve aşırı duygusal tepkiler bulunabilir. Bu semptomlar, günlük yaşantıda, işte, akademik ortamlarda ve kişisel ilişkilerde zorluklara yol açabilir.

Kadınların DEHB’i toplumda genellikle göz ardı edilir veya yanlış anlaşılır çünkü DEHB semptomları, kadınların genel karakteristikleri veya hormonal değişiklikleriyle karıştırılabilir. Özellikle adet döngüsünün belirli dönemlerinde, kadınların DEHB semptomlarının şiddetlendiği gözlemlenmiştir.

Kadınlarda DEHB’in tanınması ve doğru bir şekilde tedavi edilmesi, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Bu, onların eğitim, kariyer ve kişisel ilişkilerde daha başarılı ve tatmin edici bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir.

 

Kadınlarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri

DEHB bireyler arasında farklı şekillerde ortaya çıkabilir, ancak kadınlarda bu belirtiler daha spesifik bir şekilde görülebilir. Kadınlarda DEHB belirtileri:

• Dikkat Eksikliği: Kadınlarda DEHB’nin en belirgin özelliği dikkat eksikliğidir. Bu, görevlere odaklanmada zorluk, detayları kaçırma ve dikkatin kolay dağılması şeklinde kendini gösterir.
• Unutkanlık: Basit günlük görevleri hatırlamada zorluk yaşama, randevuları ya da özel tarihleri unutma kadınlarda sık rastlanan bir belirtidir.
• Organizasyon Zorlukları: Ev işlerinde, işyerinde ya da kişisel görevlerde organize olma ve planlama yapma becerisinin eksikliği, DEHB’in tipik belirtilerindendir.
• Görevleri Tamamlamada Güçlük: Başlanılan bir görevin ortasında bırakılması, projelerin ya da görevlerin sonunu getirememek kadınlarda DEHB’in sıkça görülen bir yönüdür.
• Duygusal Dürtüsellik: Ani duygusal tepkiler, sabırsızlık ve hızla sinirlenme kadınlarda DEHB ile ilişkilendirilen belirtiler arasındadır.
• İçsel Hiperaktivite: Erkeklerde dışa dönük hiperaktivite daha yaygınken, kadınlarda bu durum genellikle içsel hiperaktivite şeklinde ortaya çıkar. Sürekli hareket halinde olma hissi, içsel olarak rahatsız edici bir enerji duygusu şeklinde tezahür edebilir.
• Sosyal Zorluklar: Kadınlarda DEHB, sosyal etkileşimlerde zorluklara yol açabilir. Bu, arkadaşlarla ve aileyle ilişkilerde anlaşmazlık, yanılgılar veya sosyal beklentilere uyma konusundaki zorluklar şeklinde ortaya çıkabilir.

Kadınlarda DEHB belirtileri, toplumsal beklentiler ve kadınların yaşadığı özgün deneyimlerle şekillenir. Bu belirtilerin farkında olmak, doğru bir tanı ve etkili bir tedavi planı için önemlidir.

Kadınlarda DEHB Türleri ve Özellikleri

DEHB bireyler arasında farklı şekillerde ortaya çıkabilir. DEHB’in üç ana türü vardır ve bu türler kadınlarda da belirgin özelliklerle kendini gösterir.

Dikkat Eksikliği Ön Planda Tür

• Özellikler: Bu tür, genellikle dikkatin kolay dağılması, detaylara odaklanmada zorluk, unutkanlık, görevlere odaklanmada süreklilik eksikliği ve organizasyon güçlükleri ile karakterizedir.
• Kadınlarda Görülme Durumu: Kadınlarda en sık rastlanan DEHB türüdür. Kadınlarda sosyal ve kültürel beklentiler nedeniyle bu türün belirtileri sıklıkla “aklı başka yerde” veya ” dağınıklık” gibi görülebilir.

Hiperaktivite/Dürtüsellik Ön Planda Tür 

• Özellikler: Sürekli hareket halinde olma, yerinde duramama, kesintisiz konuşma, sabırsızlık, dürtüsellik, ve ani kararlar alma bu türün belirtileridir.
• Kadınlarda Görülme Durumu: Kadınlarda bu tür daha az yaygındır. Kadınlardaki hiperaktivite genellikle içsel bir enerji hissi olarak tezahür ederken, dürtüsellik ise ani duygusal tepkilerle gözlemlenebilir.

Karma Tür

• Özellikler: Bu tür, dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik belirtilerinin bir kombinasyonunu içerir.
• Kadınlarda Görülme Durumu: Kadınlarda karma tür, dikkat eksikliği ve içsel hiperaktivitenin bir arada olduğu bir profil ile kendini gösterir. Bu, hem dikkat dağınıklığı hem de içsel olarak rahatsız edici enerji şeklinde belirtilebilir.

 

Kadınlarda DEHB Tanısı Nasıl Konur?

Kadınlarda DEHB tanısı, bireyin davranışları, geçmişi ve yaşadığı zorluklar üzerine yapılan kapsamlı bir değerlendirme sonucu konulur. Tanının konulma süreci şu adımları içerir:

1. Klinik Görüşme: Bu süreç, bir psikiyatristin bireyle derinlemesine bir görüşme yapmasını içerir. Görüşme sırasında, bireyin günlük yaşamında karşılaştığı zorluklar, semptomlarının başlama yaşı, süresi ve şiddeti gibi bilgiler toplanır.
2. DSM-5 Kriterlerinin Kullanılması: Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayınladığı DSM-5, DEHB tanısı için belirli kriterleri sıralar. Bu kriterlere göre:
   Semptomların 12 yaşından önce başlaması gerekmektedir.
   Semptomların en az 6 ay süreyle devam etmesi gerekmektedir.
   Belirtilerin, birden fazla ortamda (örn. evde, okulda, işte) gözlemleniyor olması gerekmektedir.
3. Fonksiyonel Bozukluk Kriteri: Sadece belirtilerin varlığı değil, bu belirtilerin bireyin günlük yaşamını, sosyal ilişkilerini, akademik veya iş performansını olumsuz etkileyip etkilemediği de değerlendirilir.
4. Ayırıcı Tanı: DEHB belirtileri, anksiyete, depresyon, öğrenme güçlüğü ve bazı diğer psikolojik durumlarla örtüşebilir. Bu nedenle, diğer olası durumların dışlanması veya tanınması için derinlemesine bir değerlendirme yapılır.
5. Bilgi Toplama: Öğretmenlerden, aile üyelerinden veya diğer yetişkinlerden alınan bilgiler, bireyin davranışlarının ve semptomlarının sürekliliği hakkında bilgi sağlar. Özellikle çocuklar ve gençler için bu bilgiler, tanının doğru bir şekilde konulmasına yardımcı olabilir.
6. Nöropsikolojik Testler: Bu testler, dikkat, hafıza ve problem çözme becerilerini değerlendirebilir. Ancak DEHB tanısı için bu testler zorunlu değildir, sadece değerlendirme sürecini destekleyici bilgiler sağlar.
7. Tıbbi Değerlendirme: DEHB’nin belirtilerini taklit edebilecek bazı tıbbi durumların veya ilaç yan etkilerinin olup olmadığı değerlendirilir.

Bu adımlar, uzmanın DEHB tanısını doğru bir şekilde koymasına yardımcı olur. Ancak, DEHB tanısı konulduğunda bile, bireyin yaşadığı zorlukların tam olarak anlaşılması ve uygun tedavi planının oluşturulması için sürekli değerlendirme ve izleme gereklidir.

Kadınlarda DEHB Tedavisi

Kadınlarda DEHB tedavisi, bireyin ihtiyaçlarına özel olarak belirlenir.

1. Farmakolojik Tedavi: Stimulan ilaçlar ve non-stimulan ilaçlar en yaygın kullanılanlardır.
2. Psikoterapötik Yaklaşımlar: Bilişsel Davranışçı Terapi ve Duygu Düzenleme Becerisi gibi yöntemler, semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir.
3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli egzersiz ve dengeli bir diyet, semptomları hafifletebilir.
4. Destek Grupları ve Danışmanlık: DEHB’in getirdiği zorluklarla başa çıkmada yararlıdır.
5. Takip: Tedavinin etkinliğini değerlendirmek için düzenli takip şarttır.

Bireyin ihtiyaçlarına bağlı olarak multidisipliner bir ekip tarafından uygulanan bu tedaviler, kadının yaşam kalitesini artırabilir.

 

Kadınlarda DEHB ve Arkadaşlık İlişkileri

DEHB olan bireyler için sosyal etkileşimler özellikle karmaşık olabilir. DEHB’in arkadaşlık ilişkileri üzerindeki etkileri şunları içerebilir:

• Duygusal Dürtüsellik: DEHB olan kadınlar, tepkilerini kontrol etmekte zorlanabilirler. Bu, hızlı ve düşünmeden verilen tepkilerle sonuçlanabilir, bu da arkadaşlarıyla aralarında yanılgı ya da anlaşmazlığa neden olabilir.
• Dikkat Sorunları: Sohbetler sırasında dikkat dağılması, arkadaşları tarafından ilgisizlik veya umursamazlık olarak algılanabilir.
• Sosyal Zeka Sorunları: DEHB’li kadınlar, sosyal ipuçlarını kaçırabilir veya yanlış yorumlayabilirler, bu da yanlış anlamalara veya sosyal gerginliklere yol açabilir.
• Beklenti ve Baskı: Toplumsal cinsiyet normları, kadınlardan sosyal etkileşimlerde daha duyarlı ve empatik olmalarını bekler. DEHB’in getirdiği zorluklarla bu beklentilere uyum sağlamak, kadınlar için ekstra baskı oluşturabilir.
• Özsaygı Sorunları: Sürekli sosyal zorluklar, kadının özsaygısını ve özdeğerini etkileyebilir, bu da arkadaşlık ilişkilerinde daha savunmacı veya çekingen olmasına neden olabilir.
• İletişim Zorlukları: DEHB’li kadınlar, duygularını ifade etmekte veya başkalarının duygularını anlamakta zorluk yaşayabilirler.
• Sosyal Yalıtılmışlık: Yukarıda belirtilen zorluklar nedeniyle, bazı DEHB’li kadınlar sosyal yalıtılmışlık hissedebilir veya sosyal etkinliklerden kaçınabilirler.

Arkadaşlık ilişkilerinde bu tür zorlukların üstesinden gelmek için farkındalık, anlayış ve doğru destek stratejileri önemlidir. Bireylerin bu zorlukları anlaması ve DEHB’in getirdiği zorluklarla başa çıkma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olması, sosyal ilişkilerini güçlendirebilir.

 

Kadınlarda DEHB ve Duygusal İlişkiler

Kadınlarda DEHB, duygusal ilişkilerde çeşitli zorluklara yol açabilir. Bu zorluklar, ilişkinin derinliğini, süresini ve genel dinamiklerini etkileyebilir. DEHB’in duygusal ilişkilere etkileri:

• Duygusal Dürtüsellik: DEHB’li kadınlar, anlık duygusal tepkiler verme eğiliminde olabilirler. Bu, hızlı ve düşünmeden verilen tepkilerle, duygusal anlaşmazlıklara veya yanılgılara yol açabilir.
• Dikkat Eksikliği: DEHB’in getirdiği dikkat eksikliği, partnerin ihtiyaçlarına veya duygusal sinyallerine yanıt vermede gecikmelere neden olabilir. Partner, bu durumu ilgisizlik veya umursamazlık olarak algılayabilir.
• Hiperaktivite: Sürekli hareket halinde olma ihtiyacı, partnerle sakin ve odaklı bir şekilde kaliteli zaman geçirmeyi zorlaştırabilir.
• İletişim Zorlukları: DEHB olan kadınlar, duygusal ihtiyaçlarını ifade etmekte veya partnerlerinin duygusal ihtiyaçlarını anlamakta zorluk yaşayabilirler.
• Organizasyon Sorunları: Günlük yaşamın organizasyonunda zorluklar, ev içi sorumlulukların paylaşımı konusunda gerilime yol açabilir.
• Özsaygı ve Özdeğer: Sürekli yaşanan bu zorluklar, kadının özsaygısını etkileyebilir. Bu, ilişkide güvensizlik veya yetersizlik hissine neden olabilir.
• Duygusal Yalıtılmışlık: Yukarıda belirtilen zorluklar, kadının duygusal olarak yalıtılmış hissetmesine sebep olabilir.

Ancak, bu zorlukların üstesinden gelmek mümkündür. Partnerler arasında DEHB hakkında bilgi sahibi olmak, farkındalık yaratır ve empatiyi artırır. Ayrıca, bilişsel davranışçı terapi gibi terapötik yaklaşımlar, iletişim ve problem çözme becerilerini geliştirmede yardımcı olabilir. Uygun stratejiler ve destekle, DEHB’li kadınlar duygusal ilişkilerde tatmin edici ve sağlıklı bir dinamik oluşturabilirler.