DEHB, yani Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, çoğunlukla çocukluk döneminde görülen ve hem genetik hem de çevresel etkenlerle ilişkili bir durumdur. Genetik yatkınlık, özellikle ailede DEHB öyküsü olan bireylerde daha belirgindir, bu da genetik faktörlerin bu durumun gelişiminde önemli bir rol oynadığını gösterir. Çevresel faktörler de DEHB’in oluşumunda etkili olabilir. Gebelik sırasında yaşanan riskler, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve çocukluk döneminde maruz kalınan çevresel toksinler DEHB riskini artırabilir. DEHB belirtileri genellikle okul öncesi dönemde başlar ve bazen ergenlikte daha belirgin hale gelebilir. Bu durum, belirtilerin erken dönemde fark edilmemiş olmasından kaynaklanabilir ve “sonradan ortaya çıktığı” yanılgısına neden olabilir.

 

DEHB Doğuştan mıdır?

 

DEHB, genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan ve dikkat süresinin kısalığı, aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlarla karakterize edilen bir durumdur. DEHB’in kökenine ilişkin yapılan araştırmalar, bu bozukluğun büyük ölçüde genetik faktörlere bağlı olduğunu göstermektedir. Bu, DEHB’in doğuştan bir yatkınlık olduğu anlamına gelir. DEHB ile ilişkili genetik faktörlerin, beyindeki belirli nörotransmitterlerin düzeyleri ve işlevleri üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Nörotransmitterler, beyin hücreleri arasında iletişimi sağlayan kimyasal maddelerdir ve bu maddelerin dengesizlikleri, DEHB’in tipik semptomlarına yol açabilir.

Bunun yanı sıra, genetik yatkınlık tek başına DEHB’in gelişimini açıklamamaktadır. Çevresel faktörler de önemli bir rol oynayabilir. Örneğin, hamilelik sırasında alkol veya sigara kullanımı, aşırı stres, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi faktörler DEHB riskini artırabilir. Ayrıca, çocukluk döneminde maruz kalınan çevresel toksinlere de dikkat edilmesi gerekmektedir. DEHB’in belirtileri genellikle okul öncesi yıllarda başlar, ancak bu durumun tüm bireylerde aynı yaşta ve aynı şiddette ortaya çıkmadığı unutulmamalıdır. Bazı çocuklarda belirtiler daha erken yaşlarda belirgin olabilirken, bazılarında bu belirtiler ancak okul yıllarında fark edilebilir.

 

DEHB Sonradan Olur mu?

 

DEHB, çoğunlukla çocukluk döneminde başlayan ve dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir durumdur. DEHB’in genetik yatkınlıkla ilişkili olduğu geniş çapta kabul edilmekle birlikte, bu bozukluğun “sonradan” ortaya çıkıp çıkmadığı konusunda bazı tartışmalar bulunmaktadır. Travmatik beyin hasarı gibi belirli durumlar sonucunda DEHB benzeri belirtiler gelişebilir. Bu tür vakalar, genellikle DEHB’in tipik örneklerinden farklı olarak değerlendirilir. Bu durumlarda, beyin hasarı veya diğer nörolojik değişiklikler, DEHB’e benzer semptomlara yol açabilir. Ancak, bu tür durumlar DEHB’in klasik tanımına uymaz ve genellikle “ikincil” veya “kazanılmış” DEHB olarak adlandırılır.

Bazı araştırmalar, DEHB’in yetişkinlikte de ortaya çıkabileceğini öne sürmüştür. Bu vakalarda, belirtiler çocukluk döneminde fark edilmemiş veya teşhis edilmemiş olabilir. Ancak, bu tür durumlar genellikle DEHB’in daha önce var olduğunu ancak tanınmadığını göstermektedir. Yetişkinlerde DEHB tanısı, çocukluk döneminde belirtilerin var olup olmadığının dikkatlice değerlendirilmesini gerektirir. DEHB’in yetişkinlerde ortaya çıkışını inceleyen araştırmalar, bu durumun yetişkinlikte yeni başlamış olabileceğine dair bazı kanıtlar sunmuştur. Ancak, bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Bu tür vakalar, DEHB’in yalnızca çocukluk döneminde değil, yaşamın herhangi bir aşamasında ortaya çıkabileceğini göstermektedir.

DEHB’in sonradan ortaya çıkıp çıkmadığı konusunda kesin bir görüş birliği yoktur. DEHB’in çoğunlukla çocukluk döneminde başladığı ve genetik faktörlerle ilişkili olduğu bilinmektedir. Ancak, yetişkinlikte DEHB belirtilerinin ortaya çıkması veya beyin hasarı sonucu DEHB benzeri semptomların gelişmesi, bu bozukluğun daha karmaşık ve çeşitli biçimlerde ortaya çıkabileceğini göstermektedir. 

DEHB Kalıtsal mıdır?

 

Genetik faktörler, DEHB’nin gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Araştırmalar, DEHB’in ailelerde yaygın olarak görüldüğünü ve bu durumun bir dereceye kadar kalıtsal olduğunu göstermektedir. Genetik çalışmalar, DEHB ile ilişkili olan çeşitli genlerin varlığını ortaya koymuştur. Bu genler, özellikle beyin fonksiyonları ve nörotransmitter sistemleri ile ilişkilidir. Nörotransmitterler, beyin hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan kimyasal maddelerdir ve bu maddelerin dengesizlikleri DEHB’in tipik semptomlarına yol açabilir.

DEHB’in kalıtsal yönüne ilişkin araştırmalar, bu durumun aile içinde geçiş yapma olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir. Eğer bir ailede DEHB tanısı almış bir birey varsa, bu ailenin diğer üyelerinde de DEHB görülme riski artmaktadır. Ancak, genetik yatkınlık tek başına DEHB’in gelişimini açıklamaz. Çevresel faktörlerin de bu durumun ortaya çıkışında ve gelişiminde etkili olduğu bilinmektedir. Çevresel etmenler arasında gebelik ve doğum sırasında yaşanan komplikasyonlar, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve çocukluk döneminde maruz kalınan toksinler bulunmaktadır. Ayrıca, aile içi dinamikler ve çocuğun yetiştirilme tarzı gibi sosyal ve psikolojik faktörler de DEHB’in gelişiminde etkili olabilir.